”Çocuğum kelimeleri birleştiremiyor, cümle kuramıyor” diyor musunuz? Çocukların kelime birleştirmesi ne zaman ve nasıl olur? Peki çocuğunuzun kelimeleri birleştirip cümle kurabilmesini desteklemenin yolları nelerdir?
Bu yazıda hem çocuğunuzun kelimeleri birleştirmesini desteklemek için bazı tavsiyeler hem de bazı güzel kaynaklar ve davetler bulacaksınız.
- Daha hazır değil. Yani, çocuğunuz kelimeleri birleştirip mini cümleler kurmak için yeterli sözcük dağarcığına ve kapasiteye ulaşmadı.
- Zamanı geldiği halde cümle kurmuyor. Çocuğunuzda dil gecikmesi/geç konuşma ya da başka bir dil veya konuşma bozukluğu olabilir mi?
O zaman bu iki durumu da bir inceleyelim.
Çocuğum kelimeleri ne zaman birleştirecek?
Tipik dil gelişiminde kelimeleri birleştirme
Bir çocuğun kelime birleştirmeye başlaması için yaklaşık 75-100 kelimelik bir dağarcığının olması gerekiyor.
Miniklerin kelimeleri birleştirmesini iki yaş civarında oluyor. (Bazı çalışmalar bunun Türkçe konuşan çocuklarda daha da erken olabildiğini gösterdi.)
Bu öyle aman aman uzun cümleler kurmak, hikayeler anlatmak değil.
Kelimeleri birleştirme, devamlı kullandıkları basit kelimeleri bir araya getirmek şeklinde oluyor.
Kelime haznesinin büyüklüğü tek başına kelimeleri birleştirmek için yeterli değil.
Eğer çocuğun bildiği bütün sözcükler isimler ise (top, araba, bebek, süt, kedi… gibi) bunları birleştirmenin pek bir anlamı olmayabilir.
Çünkü ‘’top araba’’ gibi bir cümle kurmak pek anlam taşımaz. (Çocuğunuz ‘’anne süt’’ derse bu biraz daha anlamlı olabilir.
Bu da demek oluyor ki çocuğunuzun bildiği bir 50-100 kelime isimler (kedi, kuş, süt, pasta, anne, yatak), sıfatlar (pis, büyük, hızlı), eylemler (gel, aç, ver, koş, öp), zamirler (ben, sen, bu, o, benim, senin) hatta bazen yer bildiren (içinde, üstünde) ve soru bildiren (ne, kim, nerede) edatlar gibi farklı sözcükleri içermeli.
Eğer çocuğunuzun henüz sözcük dağarcığı kelime yeterli değilse, çocuğunuzun kelime haznesini geliştirmeye odaklanmanız da çok önemli.
BUNA DA BAK: Çocuğumun Dil Gelişimi Normal mi?
ÜCRETSİZ İNDİR: 0-6 Yaş Dil ve Konuşma Gelişimi
Çocuğunuzun kurduğu bu ilk cümleler neye benzer?
İlk kurulan bu cümlelerin çok karmaşık, uzun ya da harika olmasını beklemiyoruz.
Çocuğunuz ilk kelimeleri birleştirmeye başladığında ondan ne gibi cümleler duyabilirsiniz?
Burada verdiğim örnekler çocuğunuzun ilk etapta üretebildiği cümlelerden sadece bazıları olabilir.
- Anne gel
- Baba aldım
- Araba/top/çiçek/bebek nerede?
- Abi/abla gitti
- Yemek yok
- Küçük kedi/köpek/bebek
- Anne bak, araba
- O benim
- Elma al
- Top orda/burda
- Yemek ye değil / Yemek ye ıh ıh (Bu daha sonradan ‘’yemek yeme’’ olacak.)
YouTube’da İZLE: Çocuğum kelimeleri ne zaman ve nasıl birleştirir?
Peki ya gecikmiş dil ve konuşma
Çocuğunuzun dil ve konuşma becerileri belki de yaşıtlarının gerisinde.
İşte o zaman çocuğunuzun kelimeleri birleştirmesi de yukarıda bahsettiğim zaman aralığında olmayabilir.
Dil gecikmesi olan çocukların sözcük dağarcığının kısıtlı olması ve pek çok farklı kelime türünü bilmediklerinden dolayı da kelime birleştirmede zorlandıklarını görüyoruz.
Eğer çocuğunuz iki ya da üç yaşındayken kelime üretmeye başladıysa, ondan hemen kelimeleri birleştirmesini beklememiz de haksızlık olur.
Bazı çocuklar geç konuştuğu halde bir anda neredeyse yaşıtlarını yakalarken, bu ne yazık ki her çocuk için geçerli değil.
Ne olursa olsun, çocuğunuzun dil becerilerini desteklerken, çocuğunuzun dil gelişimini ve ihtiyaçlarını dikkate almalıyız. Çünkü çocuğunuza sağlayacağımız destek buna göre değişecektir.
Çocuğum kelimeleri birleştiremiyor, ne yapabilirim?
Çocuğunuzun dil gelişiminin seyrine göre kelimeleri ne zaman birleştireceği de değişir demiştim.
Eğer çocuğunuzda gecikmiş dil ve konuşma var ise çocuğunuzun kelimeleri birleştirmesine odaklanmadan önce bazı farklı basamakları tırmanmasını sağlamak gerekebilir.
Çocuğunuzun dil gelişimi nasıl olursa olsun, siz de onun kelimeleri birleştirme ve cümleler kurmasını desteklemek için bazı şeyler yapabilirsiniz.
Burada verdiğim yöntemlerle size şunu da hatırlatmak istiyorum: Çocukların kelime birleştirme becerisine odaklanmanırken öncelikle bu kelime ve cümleleri anlamalarına odaklanmalıyız.
Yani sadece ifade etmelerine değil, anlamalarına (alıcı dil) dair yapabileceğimiz pek çok şey onların cümle kurmasına da yardımcı olacaktır.
Haydi o zaman bakalım, neler yapabiliriz.
Facebook’ta KATIL: Dil Gelişimi ve Geç Konuşma Hakkında Konuşalım
1. Farklı kelime türlerini kullanın ve vurgulayın
Çocuğunuzla konuşurken sadece çevrede gördüğünüz şeylerin isimlerini etiketlemek yerine gördüklerinizin farklı özelliklerinden de bahsedin ve bunları vurgulayın.
Bunu yaparken sadece şekillere, sayılara ve renklere takılmayın.
Nesnelerin büyüklüğü, nerede durdukları, insanların ya da hayvanların ne yaptıkları, nasıl göründükleri, nasıl koktukları, dokuları gibi birçok konudan bahsedebilirsiniz.
Bunu yaparken olabildiğince sade, yavaş ve net olun.
Bol tekrar önemli!
YouTube’da İZLE: Gecikmiş Dil ve Konuşma Hakkında
YouTube’da İZLE: Çocuğuna Yeni Kelimeleri Kolayca Öğret
2. Genişletme yapın
Çocuğunuz eğer tek kelime düzeyinde ise, genişletme yöntemiyle onun yeni kelimeleri bol bol duymasını sağlayabilirsiniz.
Örneğin çocuğunuz ‘‘araba’’ dediğinde, siz de ‘’araba vınnn’’ ‘’hızlı araba’’ ‘’araba gidiyor’’ gibi çocuğunuzun ilgisini çeken ne varsa ondan bahsederek çocuğunuzun dediklerini genişletin.
Bunu yaparken özellikle çocuğunuzun bildiği kelimeler üzerinden gitmeniz de çocuğunuzun bu kelimeleri birleştire olasılığını artırabilir.
Örneğin çocuğunuz ‘’köpek’’ ve ‘’gel’’ kelimelerini ayrı ayrı söylüyor ama birleştirmiyorsa, genişletmelerinizin bazılarında bu sözcüklere odaklanıp çocuğunuzun da sizi taklit etmesi için ona fırsat verebilirsiniz.
3. Çocuğunuzun aklını okuyun
Tek sözcük evresinde çocuklar aslında bir kelimeyle çok daha farklı şeyleri anlatıyor olabilirler.
Çocuğunuz eğer annenin çantasına bakıp ‘’anne’’ derse orada bildiğiniz gibi çantayı anne zannettiğinden değil, o çantanın anneye ait olduğundan bahsediyor.
Siz de bunu anladığınıza göre neden çocuğunuzun bu söylediğini genişletmeyesiniz?
‘’Annenin çantası’’ ‘’anne çanta takıyor’’ ‘’küçük çanta’’ gibi çocuğunuzun söylediklerini yine genişletebilirsiniz.
ÜCRETSİZ İNDİR: Çocuğunun dil gelişimini her an her yerde destekle!
ÖZETLEYECEK OLURSAK:
”Çocuğum kelimeleri birleştiremiyor” ya da ”çocuğum kelime birleştirmeye ve cümle kurmaya ne zaman ve nasıl başlar?” diyorsanız şunları göz önünde bulundurun:
1. Çocuğunuzun kelime dağarcığı ne durumda?
2. Çocuğunuz farklı kelime türlerini (eylemler, sıfatlar, edatlar vb.) üretebiliyor mu?
3. Peki çocuğunuz sizin söylediklerinizi gerçekten anlıyor mu?
4. Çocuğunuzda geç konuşma/dil gecikmesi var ise, kelime birleştirmeden önceki aşamalar da desteklenmeli mi? (Büyük ihtimalle, evet!)
5. Çocuğunuzla konuşurken basit cümleler kurun.
6. Kurduğunuz cümleler farklı kelime türlerini içermeli.
7. Çocuğunuzun söylediği kelimeleri bu farklı kelime türleriyle duruma uygun olarak genişletin.
8. Onun tek kelimesinden ne demek istediğini anlayarak yine genişletme yapın.
Peki sizce sizin çocuğunuz kelimeleri birleştirebiliyor mu?
Bu konudaki yorumlarınızı ve sorularınızı bekliyorum.
Benden daha fazla öğrenmek için:
Okumaya devam et!
Her yerde takip et, daha çok öğren!
Facebook'ta bize katıl!
Buket Öztekin, uzman dil ve konuşma terapisti, dil bilimi doktoru ve bu bloğun sahibi. Eskişehir’de doğup büyüdü, üniversite eğitimini Boğaziçi Üniversitesi Psikoloji Bölümü’nde tamamladıktan sonra uzmanlığını Anadolu Üniversitesi’nde Dil ve Konuşma Merkezi’nde yaptı. Daha sonra ise Uppsala Üniversitesi’nde çok dilli çocukların dil gelişimi üzerine doktorasını bitirdi. Kendisi İsveç’te yaşayıp, şu sıralar araştırma hayatına devam etmekte ve Türkiye ve dünyanın dört bir yanındaki çocukların anne babalarına çocuklarını bıcır bıcır konuşturacak tavsiyeler vermekte. Aile eğitimi programları için www.bicirbicir.com sayfasını inceleyebilirsiniz.
